Isaac da Costa

Isaäc da Costa was een Amsterdams dichter en historicus.

Da Costa kwam uit een welgesteld joods bankiersgezin. Hij volgde de Latijnse school, studeerde rechten en was een tijdlang leerling van Willem Bilderdijk. Hij schreef liederen en politieke poëzie; zo heeft hij ook geschreven voor 'Nederlandsche Stemmen', een tijdschrift van Het Réveil. Zelf meende hij dat zijn levensroeping het bestuderen van theologie, letterkunde en geschiedenis was.

Hij was vurig in het belijden van zijn godsdienst. Eerst was hij orthodox-joods maar later is hij orthodox protestants christen geworden. Dat maakte hij pas in 1822, na de dood van zijn ouders bekend, om zijn ouders niet te kwetsen. Hij vormde later met een groepje Het Réveil, die de samenleving wilden terugbrengen onder de heerschappij van Christus. Hij opende samen met z'n jonge vrienden een nieuwe wereld voor de jongeren van toen. Onder zijn medestanders telde hij onder meer de reiziger Johannes Haefkens. Een belangrijke tegenstander was de katholieke historicus, dichter en apologeet Joachim le Sage ten Broek die hem in een openbare brief opriep zijn heil te zoeken bij de kerk van Rome.

Zijn bekendste werk is de (geruchtmakende) brochure 'Bezwaren tegen den geest der Eeuw' (1823). In een voor- en nawoord en tien hoofdstukken over diverse onderwerpen bepleit hij een dominantie van het (protestantse) christendom in het openbare leven en betreurt hij - zoals hij die ziet - de dominantie van de Verlichting. Hij keert zich onder andere tegen het mensenverstand, gecontrasteerd met de "Openbaring" van de Bijbel, als scheidsrechter in geschillen, tegen de constitutionele monarchie, en de idee van volkssoevereiniteit en regering door en voor de bevolking. Waar de Verlichters in de geschiedenis vooruitgang zien, daar ziet Da Costa achteruitgang.

Da Costa had Biedermeier-trekjes, dat wil zeggen dat hij een sentimentele, geresigneerde en zacht melancholische stijl had. Zijn liederen en poëzie stonden voor eenvoud, absoluutheid en waarheid. Hij debuteerde in 1812 met het gedicht 'Lof der dichtkunst'. Ook heeft hij werk van Aischylos vertaald. Zijn verzamelde poëzie werd uitgegeven door de dominee-dichter J.P. Hasebroek onder de titel Komplete dichtwerken van Is. da Costa (3 dln. 1861-1863).

'Da Costiaan' heeft in zijn tijd in Nederland als scheldwoord gegolden; zijn kritiek op de libertijnse tijdgeest werd als obscurantistisch ervaren en riep weerstand op in kringen die de Verlichting steunden.